واکنش‌ اکسایش-کاهش

به واکنشی که در آن، عدد اکسایش یک گونه (یکی از اتم‌ها)، افزایش (اکسایش) یابد و عدد اکسایش گونه دیگر، کاهش یابد؛ سری واکنش‌ اکسایش-کاهش گویند.

برای درک بهتر به مثال زیر توجه فرمایید، منتها اگر برای به دست آوردن عدد اکسایش اتم‌ها در یک ترکیب نیاز به یادگیری دارید ابتدا این پست را مطالعه کنید.

مثال: عدد اکسایش اتم‌ها در دو سمت اکنش دهنده و فراورده، در واکنش زیر مشخص کنید:

CH₄(g)+2O₂(g)→CO₂(g)+2H₂O(l)

پاسخ:

توضیح: در واکنش اتم‌های کربن، هیدروژن و اکسیژن داریم. در سمت واکنش دهنده‌ها چون هیدروژن به یک نافلز که کربن هست متصل است پس عدد اکسایش هیدروژن می‌شود: 1+، پس عدد اکسایش کربن هم در متان (CH₄) می‌شود: 4- ،  گاز اکسیژن هم که عنصر هست پس عدد اکسایش اکسیژن در سمت واکنش دهنده‌ها می‌شود: صفر.

در سمت فرآورده‌ها کربن چون به دو تا اکسیژن متصل شده، پس عدد اکسایش کربن می‌شود: 4+ ، اکسیژن هم که داخل ترکیب‌ها دارای عدد اکسایش 2- هست؛ در مولکول آب (H₂O) هم عدد اکسایش هیدروژن 1+ هست و اکسیژن هم 2-

 همان طور که می‌بینیم عدد اکسایش کربن در واکنش دهنده‌ها 4- است و عدد اکسایش آن در سمت فرآورده‌ها 4+ شده است، پس عدد اکسایش کربن 8 واحد، افزایش پیدا کرده یا اصطلاحا اکسایش پیدا کرده، و اکسیژن که عدد اکسایش آن، از صفر (سمت واکنش دهنده) به 2- (سمت فراورده) تغییر پیدا کرده، پس عدد اکسایش اکسیژن، کاهش یافته است.

پس می‌توان گفت: کربن گونۀ اکسایش یافته و اکسیژن گونۀ کاهش یافته است.

علت اکسایش کربن، از دست دادن الکترون و علت کاهش اکسیژن، گرفتن الکترون است؛ پس می‌توان نتیجه گرفت: اکسایش یعنی از دست دادن الکترون؛ و کاهش یعنی گرفتن الکترون