نامگذاری آلکان‌ها
همان طور که در پست قبل متوجه شدیم، آلکان‌ها، هیدروکربن‌های راست زنجیر سیرشده‌ای هستند با فرمول مولکولی: CnH2n+2
در ساختار آلکان‌ها، تمامی پیوندهای میان کربن‌ها یگانه بوده و به همین دلیل ترکیباتی پایدار یا سیرشده هستند.
حال برای نامگذاری آلکان‌ها باید سه مرحله را رعایت کنیم:
- انتخاب بلندترین زنجیره (دارای بیشترین تعداد کربن) به عنوان شاخه اصلی
- شماره‌گذاری شاخه اصلی از سمتی که به شاخه فرعی نزدیک‌تر باشد.
- نام شاخه‌های فرعی را با توجه به شماره کربنی که از شاخه اصلی به آن متصلند را بر حسب آلکیل می‌نویسیم و در آخر نام شاخه اصلی را بر حسب آلکان می‌نویسیم.
منظور از آلکیل، شاخه فرعی است که فرمول عمومی آلکیل CnH2n+1 است؛ و نام آلکیل‌ها و آلکان‌ها با استفاده از حروف یونانی به صورت زیر است:
حال با استفاده از سه مرحله و جداول نام آلکان‌ها و آلکیل‌ها چند ساختار را نامگذاری می‌کنیم:
ساختار اول:
طبق 3 مرحله، ابتدا طولانی‌ترین زنجیره را به عنوان شاخه اصلی انتخاب می‌کنیم که مسیر مستقیم دارای 4 کربن بوده و با مسیر L مانند هم‌کربن است، پس مسیر مستقیم را به عنوان شاخه اصلی انتخاب می‌کنیم و هر کربنی که خارج از شاخه اصلی باشد را به عنوان شاخه فرعی در نظر گرفته و نام آن را با بر وزن آلکیل می‌نویسیم، که در ساختار بالا فقط 1 کربن خارج از شاخه اصلی است و 1 کربن با توجه به جدول آلکیل می‌شود: متیل.
در مرحله دوم شماره‌گذاری شاخه اصلی از سمتی که به شاخه فرعی نزدیک‌تر باشد، انجام می‌دهیم، اگر شاخه اصلی را از چپ به راست بشماریم در کربن دوم به شاخه فرعی می‌رسیم و اگر از راست به چپ بشماریم در کربن سوم به شاخه فرعی خواهیم رسید، پس شماره گذاری صحیح شاخه اصلی از چپ به راست هست:
در مرحله آخر ابتدا نام شاخه فرعی را با توجه به شماره کربنی که از شاخه اصلی به آن متصل هست می‌نویسیم و در آخر نام شاخه اصلی را بر حسب آلکان می‌نویسیم؛ شاخه فرعی که متیل است و به کربن شماره 2 در شاخه اصلی متصل است و شاخه اصلی که 4تا کربن دارد بر وزن آلکان با توجه به جدول آلکان‌ها می‌شود: بوتان.
فقط موردی را که باید به آن توجه کنیم این است که بین عدد و حروف از خط تیره استفاده می‌کنیم و بین عدد و عدد کاما می‌گذاریم؛ پس نام ساختار بالا می‌شود: 2-متیل بوتان
ساختار دوم:
مجدد طبق 3 مرحله، ابتدا طولانی‌ترین زنجیره را به عنوان شاخه اصلی انتخاب می‌کنیم که مسیر مستقیم دارای 6 کربن بوده، پس مسیر مستقیم را به عنوان شاخه اصلی انتخاب می‌کنیم و هر کربنی که خارج از شاخه اصلی باشد را به عنوان شاخه فرعی در نظر گرفته و نام آن را با بر وزن آلکیل می‌نویسیم، که در ساختار بالا دو شاخه فرعی داشته و هر کدام دارای 1 کربن هستند و 1 کربن با توجه به جدول آلکیل میشد: متیل.
پس دو تا متیل داریم، موردی که در این ساختار باید در نظر بگیریم این است که نمیتوان در نامگذاری آلکان‌های شاخه‌دار بگوییم دو تا متیل، زیرا وقتی از یک شاخه فرعی چند تا داریم باید به ازای تعداد آنها از اعداد یونانی استفاده کنیم، اعداد یونانی را در شیمی دهم آموختیم ولی برای یادآوری آنها را، در جدول زیر آورده‌ایم:
پس دو تا متیل می‌شود: دی متیل
در مرحله دوم شماره‌گذاری شاخه اصلی از سمتی که به شاخه فرعی نزدیک‌تر باشد، انجام می‌دهیم، اگر شاخه اصلی را از چپ به راست بشماریم در کربن چهارم به شاخه فرعی می‌رسیم:
و اگر از راست به چپ بشماریم در کربن دوم به شاخه فرعی خواهیم رسید، پس شماره گذاری صحیح شاخه اصلی از راست به چپ هست، چون از این مسیر زودتر به شاخه فرعی می‌رسیم:
در مرحله آخر ابتدا نام شاخه فرعی را با توجه به شماره کربنی که از شاخه اصلی به آن متصل هست می‌نویسیم و در آخر نام شاخه اصلی را بر حسب آلکان می‌نویسیم؛ شاخه‌های فرعی که متیل هستند و به کربن شماره 2 و شماره 3 در شاخه اصلی متصل هستند و شاخه اصلی که 6 تا کربن دارد بر وزن آلکان با توجه به جدول آلکان‌ها می‌شود: هگزان.
یادآوری می‌شود که بین عدد و حروف از خط تیره استفاده می‌کنیم، و بین عدد و عدد کاما می‌گذاریم؛ پس نام ساختار بالا می‌شود: 2،3-دی متیل هگزان
سوال: نام ساختار آلکان شاخه‌دار زیر چی میشه؟
