عدد اکسایش

عدد اُکسایشِ یک اتم در یک گونه شیمیایی ، معادل بار الکتریکی هست که آن اتم نسبت داده می‌شود.

همچنین در یک واکنش، می‌توان با استفاده از عدد اکسایش، تعداد الکترون‌هایی که یک عنصر گرفته یا از دست داده‌ را مشخص کرد.

برای درک بهتر عدد اکسایش، ابتدا نیاز هست روش به دست آوردن آن را یاد بگیریم:

عدد اکسایش هر عنصر، یون، ترکیب و… برابر با بار الکتریکی آن است، مثلا ^–Cl به دلیل داشتن بار -1 ، عدد اکسایش آن، برابر با -1 خواهد بود.

به همین ترتیب وقتی یه ماده بار الکتریکی نداشته باشد یعنی خنثی هست، و بار الکتریکی مادۀ خنثی هم برابر با صفر است، مثلا عدد اکسایش O₂ برابر است با صفر. به همین دلیل می‌توان گفت عدد اکسایش تمامی عناصر خنثی برابر با صفر است، مانند: H₂ , F₂ , Cl₂ , N₂

برای به دست آوردن عدد اکسایش اتم‌ها در یک ترکیب، ابتدا باید عدد اکسایش چند عنصر معروف را بدانیم:

فلوئور (F) : 1-

(اغلبا) اکسیژن (O) : 2-

فلزهای قلیایی (Li,Na,K) : 1+

فلزهای قلیایی خاکی (Be,Mg,Ca) : 2+

هیدروژن (H) : در ترکیب با فلزات 1- و در ترکیب با نافلزات 1+

حالا با توجه به توضیحات بالا، بریم سراغ چند تا مثال:

مثال 1: محاسبه عدد اکسایش کربن در فرمول CO₂ :

با توجه به اینکه عدد اکسایش اکسیژن (O) برابر با -2 هست، و 2 تا O در فرمول وجود دارد، پس خواهیم داشت:

CO₂ : C+2(-2)=0

دلیل اینکه معادله بالا را برابر با صفر قرار دادیم این است که CO₂ بار الکتریکی ندارد و خنثی است، که طبق توضیحات داده شده، عدد اکسایش مواد خنثی را برابر با صفر قرار می‌دهیم.

پس عدد اکسایش کربن برابر خواهد بود با:

C+2(-2)=0

C=+4

مثال 2: محاسبه عدد اکسایش نیتروژن در فرمول NH₃ :

با توجه به اینکه عدد اکسایش هیدروژن (H) در ترکیب با نافلزها برابر با -1 هست، و 3 تا H در فرمول وجود دارد، پس خواهیم داشت:

NH₃ : N+3(+1)=0

N=-3

مثال 3: محاسبه عدد اکسایش فسفر (P) در فرمول PO₄^-3 :

با توجه به اینکه عدد اکسایش اکسیژن (O) برابر با 2- هست، و 4 تا O در فرمول وجود دارد، پس خواهیم داشت:

PO₄^-3 : P+4(-2)=-3

دلیل اینکه معادله را برابر با 3- قرار دادیم این است که بار الکتریکی PO₄^-3 برابر با -3 است، که طبق توضیحات داده شده، عدد اکسایش هر ماده‌ای، برابر با بار الکتریکی آن ماده است.

پس عدد اکسایش فسفر (P) برابر خواهد بود با:

P+4(-2)=-3

P=+5