سوال 87 دفترچه (سوال 12 شیمی) رشته ریاضی، تیر 1403

همان طور که مشاهده می‌شود شبه فلزها عبارتند از:

بور (B): گروه 13 سیلیسیم (Si): گروه 14 ژرمانیم (Ge): گروه 14 آرسنیک (As): گروه 15 آنتیموان (Sb): گروه 15 تلوریم (Te): گروه 16 پولونیم (Po) گروه 16

اما چون در صورت سوال گفته شده در گروه شامل A (شبه فلز مورد نظر ما) فقط یک عنصر گازی وجود دارد پس این شبه فلز باید در گروه 15 یا 16 قرار داشته باشد (زیرا فقط در این دو گروه 1 عنصر گازی قرار دارد: که شامل نیتروژن از گروه 15 و اکسیژن از گروه 16 می‌شود) یعنی این شبه فلز می‌تواند یکی از این عناصر باشد:

آرسنیک (As): گروه 15 آنتیموان (Sb): گروه 15 تلوریم (Te): گروه 16 پولونیم (Po) گروه 16

حال به سراغ گزینه‌ها برویم:

الف) A می‌تواند با فسفر هم‌گروه باشد اما نمی‌تواند با آن هم‌دوره باشد:

می‌تواند درست باشد، مثلا آرسنیک (As) با فسفر هم‌گروه است پس نمی‌تواند با آن هم‌دوره باشد.

ب) اگر A با گوگرد هم‌گروه باشد، عدد اتمی آن از عدد اتمی ₃₃X و عدد اتمی ₅₃M بزرگتر است:

نادرست است: مثلا تلوریم (Te): گروه 16 با گوگرد (S) هم گروه است ولی عدد اتمی آن کمتر از 53 هست.

پ) A می‌تواند با نخستین نافلز جامد گروه هم‌گروه باشد، اما نمی‌تواند با تنها نافلز مایع جدول هم‌دوره باشد:

نادرست است: نخستین نافلز جامد کربن (C) هست که در گروه 14 قرار دارد، و همان طور که در ابتدای توضیحات گفته شد این شبه فلز باید در گروه 15 یا 16 قرار داشته باشد،

همچنین در این گزینه گفته شده که شبه فلز مورد نظر نمی‌تواند با تنها نافلز مایع (یعنی برم Br) هم‌دوره باشد که این هم غلط است: مثلا آرسنیک (As) می‌تواند با برم هم‌دوره باشد.

ت) اگر عدد اتمی A، از عدد اتمی هالوژن جامد جدول بزرگ‌تر باشد، عدد اتمی آن از عدد اتمی دومین فلز گروه 14 نیز بزرگ‌تر است:

درست است: هالوژن جامد جدول ید (I) با عدد اتمی 53 هست، همچنین دومین فلز گروه 14، سرب (Pb) با عدد اتمی 82 هست، پس شبه فلز A میتواند پولونیم (Po) با عدد اتمی 84 باشد که از هر دو عنصر این گزینه، عدد اتمی بزرگتری دارد.

پس جواب گزینه 4 (موارد الف و ت) خواهد بود.

پیش نیازهای لازم برای پاسخ به این تست:

• احاطه بر جایگاه عناصر در جدول تناوبی
• احاطه بر خصوصیات فیزیکی عناصر
• تسلط بر نوع عناصر (شبه فلز، فلز، نافلز)

تحلیل سوال:

در این سوال برای بار دیگر متوجه شدیم که دانستن خصوصیات تنها 36 عنصر ابتدایی جدول تناوبی کافی نیست و در حد کنکور باید به تمام عناصر جدول اشراف داشته باشیم، همچنین ادبیات در این سوال بسیار پر اهمیت بود، به عنوان مثال مورد <ب> اگر فقط یک کلمه <می‌تواند> به این گزینه اضافه میشد، تبدیل به یکی دیگر از گزینه‌های صحیح این تست میشد.

بخش زیبای تست:

مورد جالب این تست تمرکز طراح آن بر روی خصلت عناصر جدول تناوبی بدون ترکیب کردن آن با دیگر مباحث بود که علیرغم تک مبحثی بودن آن، تستی مفهومی طراحی کرده بود.

مورد دوست نداشتنی تست:

در این تست از تکرار عناصر با خصوصیات مشابه برای یافتن پاسخ زیاد استفاده شده (مانند گزینه 4) و میشد تنوع بیشتری در گزینه‌ها به کار برد، ولی در کل تست زیبایی بود.