خود را بیازمایید صفحه9 شیمی دوازدهم

دانش‌آموزی برای مقایسه قدرت پاک‌کنندگی دو نوع صابون، کاوشی انجام داد. او از دو نوع صابون برای پاک کردن لکه چربی یکسان از روی دو نوع پارچه استفاده و نتایج آزمایش خود را در جدول زیر یادداشت کرد. با توجه به جدول به پرسش‌ها پاسخ دهید.

آ) دما چه اثری بر قدرت پاک‌کنندگی صابون دارد؟

با مقایسه سطرهای ۱ و ۲ (برای صابون بدون آنزیم) و سطرهای ۳ و ۴ (برای صابون آنزیم‌دار) که در آن‌ها تنها عامل تغییرکننده دما است، می‌توان نتیجه گرفت:
افزایش دما، قدرت پاک‌کنندگی صابون را افزایش می‌دهد.

• توضیح: با افزایش دما، جنبش مولکولی بیشتر شده و انرژی برخورد بین مولکول‌های صابون، آب و چربی افزایش می‌یابد. این امر باعث می‌شود:
  1. چربی سریع‌تر و بهتر ذوب شده و از حالت جامد خارج شود.
  2. حرکت مولکول‌های صابون سریع‌تر شده و سریع‌تر به ذرات چربی رسیده و آن‌ها را احاطه کنند.
  3. واکنش‌های شیمیایی (از جمله فعالیت آنزیم در صابون آنزیم‌دار) با سرعت بیشتری انجام می‌شوند.

ب) قدرت پاک‌کنندگی صابون با افزودن آنزیم چه تغییری می‌کند؟

با مقایسه سطرهای ۱ و ۳ (در دمای ۳۰°C) و سطرهای ۲ و ۴ (در دمای ۴۰°C) که در آن‌ها تنها عامل تغییرکننده وجود یا عدم وجود آنزیم است، می‌توان نتیجه گرفت:
افزودن آنزیم به صابون، قدرت پاک‌کنندگی آن را افزایش می‌دهد.

• توضیح: آنزیم‌ها کاتالیزورهای زیستی هستند که واکنش‌های تجزیه را سرعت می‌بخشند. این آنزیم‌ها مولکول‌های بزرگ و پیچیده لکه (مثلاً چربی) را به مولکول‌های کوچک‌تر و محلول در آب تجزیه می‌کنند که به راحتی شسته می‌شوند.

پ) آیا میزان جذب لکه‌های چربی روی پارچه‌های گوناگون یکسان است؟ از کدام داده جدول چنین نتیجه‌ای به دست می‌آید؟

خیر، میزان جذب و چسبندگی لکه چربی روی پارچه‌های گوناگون یکسان نیست.

این نتیجه از مقایسه سطر ۴ و سطر ۵ جدول به دست می‌آید.

• در سطر ۴: پارچه نخی با صابون آنزیم‌دار در دمای ۴۰°C
• در سطر ۵: پارچه پلی‌استر با صابون آنزیم‌دار در دمای ۴۰°C

در این دو سطر، نوع صابون و دما ثابت است و تنها جنس پارچه تغییر کرده است. از آنجایی که نتیجه پاک‌کنندگی متفاوت است (که در داده اصلی آزمایش ثبت شده)، نشان می‌دهد که ماهیت پارچه بر چسبندگی لکه و در نتیجه قدرت پاک‌کنندگی تأثیر مستقیم دارد.

• توضیح: پارچه‌های طبیعی مانند پنبه (نخی) دارای سطحی آبدوست و متخلخل هستند که می‌توانند چربی را به درون بافت خود نفوذ دهند و لکه عمیق‌تری ایجاد کنند. در مقابل، پارچه‌های مصنوعی مانند پلی‌استر معمولاً سطحی صاف و چربی‌دوست دارند که چربی به صورت سطحی‌تر روی آن می‌نشیند. این تفاوت در ماهیت فیزیکی و شیمیایی سطح پارچه‌ها، باعث می‌شود لکه‌چربی با شدت متفاوتی به آن بچسبد و در نتیجه با سهولت متفاوتی پاک شود.

برای درک بهتر خودآزمایی بالا، این پست را مطالعه فرمایید یا در این آزمون رایگان شرکت کنید.