حرکت ذرات سازندۀ یک جسم، نشان دهندۀ دمای آن جسم خواهد بود؛ در صورتی که گرما، انرژی لازم جهت تغییرات دما یا تندی حرکت ذرههای سازندۀ آن جسم است.
نماد دما برحسب درجۀ سلسیوس، θ بوده و بر حسب کلوین، T میباشد، که درجه سیلیوس را با C° نشان میدهیم که یکای رایج دما است، و کلوین را با K نشان داده که یکای SI دما محسوب میشود.
درجه سلسیوس، همان درجه سانتیگراد است.
ارتباط درجه سلسیوس و کلوین به صورت زیر است:
مثلا اگر دما 25 درجه سلسیوس باشد، برابر با 295.15 کلوین خواهد بود.
حال گرما از آنجایی که انرژی است، آن را با Q نمایش داده و واحد آن ژول (J) میباشد، البته یکای دیگر گرما، کالری هست که آن را با cal نشان داده و 1cal=4.18J هست.
با توجه به توضیحات بالا میتوان گفت: گرما با دما رابطۀ مستقیم دارد، یعنی هرچه گرما بیشتر شود، جنبش ذرات سازنده یک جسم که همان دما هست، بیشتر خواهد شد؛ پس میتوان گفت انرژی و جنبش ذرات یک جسم در حالت گاز، بیشتر از حالت مایع و در حالت مایع بیشتر، از حالت جامد است، زیرا با افزایش دمای یک جسم از حالت جامد به مایع و سپس به گاز تبدیل میشود.
از طرفی هرگاه بین دو جسم در مجاورت همدیگر، اختلاف دما وجود داشته باشد، انرژی گرمایی ورود کرده و از جسم گرم به جسم سرد منتقل میشود تا زمانی که تعادل گرمایی برقرار شده و دمای دو جسم برابر شود.
البته گرما فقط مختص به شرایطی نمیشود که اختلاف دما وجود داشته باشد، مثلا آب در حال جوشیدن (در دمای 100 درجه سلیوس) با افزایش گرما، دمای آن تغییر نمیکند تا زمانی که تمامی آبِ مایع، تبدیل به بخار آب شود.
سوال: میانگین جنبش بین ذرات آب، در کدام حالت زیر بیشتر است؟ چرا؟