انواع واکنش از دید برگشت پذیری

واکنش‌ها را می‌توان به دو دستۀ واکنش‌های برگشت پذیر و واکنش‌های برگشت ناپذیر تقسیم کرد.

در واکنش‌های برگشت ناپذیر که نماد واکنش آنها به صورت → می‌باشد، به صورت یک طرفه انجام می‌شوند: یعنی واکنش دهنده‌ها تبدیل به فراورده‌ها می‌شوند، ولی فراورده‌ها مجدد به واکنش دهنده‌ای تبدیل نخواهند شد، مانند واکنش سوختن متان:

CH₄​(g)+2O₂​(g)→CO₂​(g)+2H₂​O(g)

در واکنش بالا از متان (CH₄) و گاز اکسیژن، گاز کربن دی اکسید و بخار آب تولید می‌شود، ولی از کربن دی اکسید و بخار آب، متان و گاز اکسیژن به دست نخواهد آمد، پس واکنش در جهت برگشت انجام نشده و برگشت ناپذیر است.

ولی در واکنش‌های برگشت پذیر که نماد واکنش آنها به صورت ⇌ نشان می‌دهیم، به صورت دو طرفه انجام می‌شود: یعنی همان طور که واکنش دهنده‌ها تبدیل به فراورده‌ها می‌شوند، فراورده‌ها هم با تولید شدن، تبدیل به واکنش دهنده‌‌های سازندۀ خود می‌شوند، مانند واکنش تولید آمونیاک:

N₂​(g)+3H₂​(g)⇌2NH₃​(g)

در واکنش بالا همان طور که از ترکیب گاز نیتروژن و گاز اکسیژن، آمونیاک (NH₃​) تولید می‌شود، آمونیاک تولیدی هم در جهت برگشت تبدیل به گازهای نیتروژن و اکسیژن خواهد شد؛ پس واکنش برگشت پذیر خواهد بود.

با توجه به اینکه واکنش‌های برگشت پذیر دو طرفه بوده، و فراورده هم به واکنش دهنده تبدیل می‌شود پس می‌توان نتیجه گرفت: در واکنش‌های برگشت پذیر هیچ ماده‌ای تمام نمی‌شود.

همچنین نیاز به یادآوری است: وقتی واکنشی به سمت فراورده پیش رود اصطلاحا می گوییم واکنش در جهت رفت انجام شده و برعکس، وقتی واکنشی به سمت واکنش دهنده‌ها پیش رود، می گوییم واکنش در جهت برگشت انجام شده است: